جهـــــــــــــانی
شدن وسیاست
شهری درپیرامون
سرمایه داری -
بخش اخر
ث – رفرم ارضی
بلاخره ، هیچ
وقت تکرارانچه
مسلم است ، بیش
ازحد نیست ،
ولی با کمی
توجه به جامعه
گلوبال در خواهیم
یافت ، نبود
کنترل عمومی
برمالکیت ، چگونه
درکمبود مسکن
، افتراق
ونابرابری درسرزمین
، افزایش
هزینه های زیرساختی
وخدماتی ، علاوه
بران مشکلاتی
که باعث تشدید
فقروطرد
شهروندان از
شهر میگردد ،
موثر بوده است
. هرج ومرج
حاکم دربازارزمین
ومستغلات ( که
مسلما" از" نظم"
دیگری تبعیت
میکند) مخارج
زیادی را به نهادهای
مربوطه تحمیل
مینماید .
بنظر فرناندا فورتادو
Fernanda Furtado اخذ
مالیات برمالکیت
شهری
وسرزمینی
درامریکای لاتین
درمقایسه با
کشورهای
اروپائی
وامریکای شما
لی بسیار
ناچیز است . علاوه
بران با نوعی
عدم پذیرش
برای پرداخت
مالیات بر
مستقلات
مواجه ایم ،
بگونه ایکه
اخذ انرا
مغایربا حق
مالکیت ونه
انچه هنری جرج
Henri Gegeor 1992
، مالیات
برسودی
که نصیب مالک
میشود، تعبیر مینمایند.
انچه بنظر
نویسنده ، در
واقع نشان
دهنده موقعیت
ثروتمندان
نسبت به
اقشارکم
درامد وفقیرترها
ست . دلایل
دیگری که
نویسنده
دررابطه با
عدم رغبت به
پرداخت مالیات
مالکیت شهری
وسرزمینی
مطرح مینماید ،
به بد گمانی
نسبت به
دستگاه اداری
وعدم اطمینان
به اینکه این
مالیات ها واقعا
صرف رفع کاستی
ها شود ،
مربوط میگردد.
(26)
ازاوایل
دهه هشتاد،
درجریان ویا
بعد ازدوران
دیکتاتوری ،
نسل جدیدی ازشهرداران
در کشور ظهور نمودند
. که برنامه ، پیشنهادها
ویا روالی را
برگزیدند ، که
تا کنون کمتربرای
اذهان عمومی
شناخته شده است
. علتء این عدم
شناخت وتوجه
به پیشنهاد
های انها ، ارائه
مداوم - انهم همراه
با تبلیغ وسیع
- نسخه های
دیکته شده
کشورهای
سرمایه داری
مرکزی ، ازطریق
غلبه منکوب کننده
تولید فنی ،
اکادمیک انها
بوده است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
26-
متفاوت با
انچه تحت
عنوان بست
پراکتیسز best practices در
کنفرانس Hapitat II سازمان
ملل مطرح شد ، اقدامات
این
شهرداران بیشتر
در جهت تعمیم وهمگانی
نمودن حقوق
شهروندان بوده
است .
دربرزیل
دراین رابطه
میتوان نمونه
های مختلفی را
، که سعی
داشته اند
مستقل ازروال
مبتنی برتفکر وارداتی
رایج عمل
نمایند ، ذکر
نمود .
ازانجمله : تجربه
شهر بِلِم Belem ، ازطریق
دموکراتیزه نمودن
مشارکت مردم
همراه با
تشکیل کنگره
شهر و مدرنیزه
کردن دستگاه
اداری با
ایجاد
کاداستر چند منظوره
شهری . در
ِبلوهُوریزنته Belo Horizonte پیشهاد
عرضه مستقیم
برخی کالاهای
مورد نیاز
مردم ، بکمک خدمات
رسانی به
منازل در محله
های مسکونی ،
موجب کاهش قیمت
مواد غذائی
خانواده ها
گردید . دررسیفی
Recife با سیا ست
تاکید
بیشتربرریشه
های تنوع فرهنگی،
خاصه موسیقی
آفروبرزیلی ، ازتخریب
محیطیء بیشتردرمحلات
فقیرنشین ، بمیزان
زیادی ، جلوگیری
بعمل امد . درسانتوآندره
Santo Andre بامحورقراردادن
سیاست بهسازی
مسکونی
وپشتیبانی ازسیاست
مقابله با
خشونت ، تعدیل
های متنوعی
درروند جاری
حاصل شد . در کاشیاس
دو سول Caxias do Sul
علاوه بر
ملاحظات
گوناگون حتی دربرخی
مواقع کودکان
خرد سال راهم ،
در بحث های مربوط
به چگونگی
سازمان دادن
زندگی، شهری
شرکت دادند . یا
نمونه دیگر:
تهیه واجرای
برآورد
مشارکتی امورشهر
پورتو الگره Porto
Alegre
موجب
تغیروتحول محسوسی
در سمت گیری
سیاست های شهری
وبرنامه ریزی
های مربوط به ان
گردید .
برآورد
وتخصیص
امکانات که
بصورت مشارکتی
بمدت دودهه
درشهر
پورتوالگره به اجرا
درامد ، موجب
تغییردراستاندارد
وروال سرمایه
گزاریهای
شهری شد . بدین
ترتیب ، این
نحوه کارموجب
کنارگزاردن روال
سرمایه گزاریهای
بخش عمومی درجهت
تامین منافع بازارءساخت
وسازاملاک ومستقلات
گردید . انچه
بنوبه خود باعث
تشدید
نابرابری ها ،
گسیختگی
وجدائی های
سرزمینی
میگردید . لابی
های سازمان
یافته دیگری
که درجهت
منافع حاکم
فعالیت نموده
وبرجریان
امورتاثیر
میگزاردند ،
بتدریج با این
تغییرات دچارمشکل
شده تاثیرشان
درهدایت اموربنفع
خود، روز بروزکاهش
یافت . طرد
شدگانء به
حاشیه رانده
شده بتدریج
وارد روند
تصمیم گیری ها
شده ، با طرح
مشکلات
ومطالباتشان
، روال جاری
سرمایه گزاری
بخش عمومی در
شهر را رفته
رفته بنفع
اکثریت جامعه
شهری تغییر
دادند . همچنین
دراین روند ،
اعمال
نفوذهای
سیاسی که
درجهت منافع
صاحبان قدرت
بود کاهش
یافتند .
البته تحقق
چنین سیاست گزاری
هائی به درجه
تعمیق مردم
سالاری ومیزان
مشارکت مردم
درتصمیم
گیریها بستگی
خواهد داشت .
لذا، وبهمین
سبب همواره
امکان نفوذ
مجدد وتاثیر
گزاریء لابی
های پیش گفته
وجود خواهد
داشت .
تجربه
مهم دیگربرزیل
درعرصه سیاست
گزاری های
فدرال ، ایجاد
وزارت شهرها
همراه با روند
مشارکتیء
کنفرانس ملی
شهرها بود .
وزارت
شهرها توسط پرزیدنت
لوئیس
ایناسیو لولا
داسیلوا Luis Inacio
Lula da Silva برای
پرکردن
خلاء نهادی:
فقدان یک ، سیاست
ملی توسعه
شهری ، PNDU تاسیس
شد ، تاازطریق
ان بتوان
سیاست های
بخشیء برنامه
ریزی شهری را
با سیاست های
مالیء مسکن
وبهسازی محیط
وحمل ونقل
هماهنگ
ویگانه ( انتگره
) نمود .
درسالهای
2003 و2005 وزارت
شهرها کنگره
ملی شهرها را
که هدف ان
تعیین سمت
گیری ومشی
عمومی
واولویت های
برنامه ملی
توسعه شهری
بود ، برگزار
نمود . در این کنگره
بیش از 45 نهاد
وسازمان کشوری
، نمایندگان
جنبش های
اجتماعی ، ان .جی
اُ ها ،
دانشگاه ها ،
گروه های حرفه
ای، بنگاهها ،
سندیکاها
ومراکز
پژوهشی مختلف
، شرکت داشتند
.
روند
مذکور موجب گرد
اوردن
ونزدیکی
شهرداری ها
ودرمرحله
بعدی دولت های
ایالتی گردید
. در این گرد هم
ائی متن پایه
ای جهت کمک به
هدایت وهم
اهنگ نمودن
پیشنهادها
تهیه گردید .
بدین ترتیب درهر
کدام ازاین
کنفرانسها
بیش ازسه هزارشهرداری
( ازمجموع 5600 شهرداری
درکشور) وهمه
ایالات
برزیل(
بیست وهفت
ایالت) در
نشست ها وبحث
های ان ، شرکت
نمودند . (27)
نمونه
های دیگری ازاقدامات موفقی
که دریک
کشورسرمایه
داری
پیرامونی بویژه
درامریکای
لاتین ، قابل
ذکراست ،
عبارت اند از:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
27 - وزارت
شهرها
سیاستهای
بخشی جدیدی را،
علاوه بر راه
اندازی دو
کمپاین ملی :
یکی
پیشنهاد طرح های
دیرکتورمشارکتی
ودیگری منضبط
نمودن
مصوبات ناظر
بر کنترل
مالکیت ارضی ،
هردو منبعث
از
قانون
فدرالء
جایگاه شهر
، مصوب
2001 ، اتخاذ نمود.
مونته ویدئو Montevideo
پایتخت
اروگوئه ، مدیریت
شهری متشکل ازائتلاف
سیاسی سه حزب
از
جبهه
وسیع( Frente Ampla )، که
عمدتا"جذب،
اجتماعی –
سیاسیء ،
شهروندان
درحاشیه را
براساس
برنامه ریزیهای
مشارکتی
وطرحهای
راهبردی ایکه توسعه
محله ای (1990-2004 ) را درنظرداشتند ، طرحهای
محله ای مذکوررا
بر پایه
مشارکت
اجتماعی
غیرمتمرکزوبا
هدف بهبود کیفیت
زندگی درمحله
های سنتی وعقب
افتاده
وفراموش شده
شهر به اجرا
در اوردند . (28)
نمونه
دیگر شهرروزاریو
Rosarioدرآرژانتین
است ،
که دران سه
دوره مدیریت
شهر را
شهردار
سوسالیست
بعهده داشت . دراینجا
هم همانند
مونته ویدئو اولویت
سیاست گزاری
وبرنامه ریزی
های شهری را بر
مبنی جذب
اجتماعی - سیاسی
شهروندان
قرار دادند . (1995-2007 )
به
بهزیستی
ومسکن در این
برنامه ریزیها
رویکردی ویژه
داده شده ،
برنامه ریزی
ها براساس
روند مشارکتی
، گسترش
یافته اند. (29)
اقدامات
مربوط به
منضبط نمودن
وسروسامان
دادن به وضعیت
اراضیء شهری ، بهبود
فضاهای مسئله
دار با وضعیت
متزلزل
وتثبیت نشده ،
پیش بینی
تامین مسکن
های جدید برای
اقشار کم درامد
تر جامعه شهری
وبلاخره و
ازهمه مهم تر
اتخاذ سیاست
هائی که وضع
موجود را
بهبود بخشیده ودرنتیجه موجب
توقف وگسترش
بیشترالونک
نشینی گردد ،
نیز به اجرا
در امدند . اما
موفقیت
برنامه های
نسل جدید
شهرداران پیش
گفته هنوزهم
نیاز به
اندوختن
وتداوم تجربه
های جدید
وشناخت
بیشتری نسبت
به پدیده های
پیش رو خواهد
داشت . درشهر
بوگوتا
درکلمبیا اقدامات
جدیدی انجام
شدند ، که این
اقدامات رامیتوان
بصورت نمونه
وتجربه خوبی
دررابطه با
نحوه واقع
گرایانه
وموفق تبدیل
روند احداثهای
غیرمجاز به
ارائه مسکن مجازء
قابل دسترسی
برای اکثریت
جمعیت کم
درامد ، دانست
. تجربه های مشابه
دیگری ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
28-
دراین زمینه
میتوان به مدیریت
مشارکتی
وکیفیت شهری:دربلم
Belemومونته
ویدئوMontevideo در Sao Paulo PROLAM - UPS رجوع
نمود.
29- در این
زمینه ر . ج به
رودریگز رو برتا Rodrigues Roberta
: نواوری
وحد سیاست
شهری در
امریکای
لاتین ؛
تئوری وعمل
دولت های
دموکراتیک
محلی در
بلم (
ایالت
پارا
دربرزیل )
وروزاریو (ایالت
سانتا فه در
ارژانتین )
وغیره .
30-
کلمبیا از سال
1997 یک قانون
ارضی فدرال پیشرفته
را باجرا
گزارده است .
دربرزیل
قانون
فدرال
پیشرفته ء ،
جایگاه شهری ،
در سال 2001
بتصویب رسید .
در شهر
پریرا Pereira تحت
عنوان پروژه
کلان(ماکرو)
ِپریرا
وهمچنین دربرزیل در
محدوده کلان
شهری پورتو
الگره
اقداماتی تحت
عنوان ،
شهرنشین
کننده اجتماعی Urbanizador Social (30)
به
اجر درامد .
همه این
اقدامات
وسیاست گزاری
ها باهدف اصلی
جذب اجتماعی ودرنتیجه
ان ، پیشگیری از
افزایش الونک
نشینی
، Favela، وگسترش
شهری
غیرمجازدرشهرهای
امریکای لاتین
درحال اجرا
وپیگیری
ودرواقع ، کسب
تجربه های جدید
میباشند .
توسعه وافزایش
چنین تجربه
هائی تداوم
مستمرانها
درگروانجام
پژوهش های
میدانی وسیع
ومداوم، شناخت
وهم اهنگی با
روندهای جاری
محلی ء تولید
مسکن وفضا است
. توجه وشناسائی
عملکرد ونحوه
کار دست
اندرکاران
ساخت وسازهای
غیرمجازوروال
کاری که این
ساخت وسازها
را تحقق می
بخشد ، جهت
تعیین وتوفیق
اهداف پیش
گفته اهمیت بسیار
دارد . در واقع
، درعوض
مصوبات سلبی وصدور
احکام مختلف
جهت جلوگیری
ازفعالیت های
دست اندرکارانء
ساخت وسازهای
غیرمجاز، که
اغلب نتیجه ای
جز تشدید
مشکلات
ندارند ،
میباید با
شناخت
روندهای جاری
به شیوه های
نو وکارامد ،
همهء این
عوامل
وامکانات
هرچند محدود
انها را جهت
نیل به اهدافی
که نتیجه اش
واقعا"رفع
یاتعدیل مشکل
پیشرو باشد ،
بکار گرفت . یا
اینکه مدیریت
شهری میباید
اهمیت ویژه ای
، برای
توفیق این
تجربیات که
مبتنی
برمشارکت
همگانی بوده و
دراینده
یقینا" بتدریج
جایگزین
طرحهای
شهری کلیشه
ای متعارف خواهند
شد ، قائل
شوند .(31)
نمونه
های ذکر شده
هم اکنون فهرست
طویلی د ارند . اما
جزئی از بست
سلر best sellers
رایج
برنامه ریزی
شهری متعارف
نمی باشند .
این یا ان
تجربهء به
واقع موفق دربرنامه
ریزی ومدیریتء
پاسخگو به
مطالبات
اکثریت جامعه
شهر با اقدام
ومشارکت
اجتماعی همه
لایه های
جامعه شهری هنوز
ان چنان که
باید شناخته شده
نیستند ؛ چون
تبادل
تجربیات میان
کشورهای
پیرامون
سرمایداریء
پیشرفته
بسیار محدود
ونا کا فی
بوده و منابع
وامکانات
موجود هم همواره
صرف تقلید از
الگوهای
کلیشه ای
وارداتی شده
است .
محدودیت
ونبود رابطه
میان اهل حرفه
(کارشناسان) ،
دانشگاهیان و
رهبران
اجتماعی ء
کشورهای سرمایه
داری پیرامونی
خود عامل مضاعفی
است که موجب
ناشناخته
ماندن این
تجربیات گشته
است . تبادل
مداوم
تجربیات موفق
تراین کشورها
همراه، با طرح
واقعیات
موجودشان ، میتواند
، بصورت اهرم کارامدی
جهت تسریع
اگاهانه
وواقع
گرایانه هدایت
توسعه شهری دراین
جوامع ، عمل
نماید. بحث ما
در اینجا طرح
چگونگی
ملیت ها ، که میتواند
به تعصبات
بیجا دامن
بزند ،
نمیباشد ؛
بلکه
قصدمان
برجسته نمودن ویژگیهائی
است که خاص
این جوامع اند
. ویژ گیهائی
که شناخت همه
جانبه شان
میتواند بنحوه
موثری هدایت
توسعه شهری را
با اطمینان بیشتری
میسر گرداند .
به بیان
دیگر در چنین
شیوهء برنامه
ریزی شهری ، هدف
قراردادن
حاشیه در متن
است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
31
- رجوع
شود به کتابی
که توسط
انستستوی
لینکلن
انتشار یافته
است . Lincoln
Institute of Land Pollicy
نوشته
: ماتین
اسمولک
Matin Smolk وآدریانا د. آ .
لارانجیرا Adriana d.a Laranjeira
Revista VeraCidade – Ano IV - Nº 4 – Março de 2009
Referências
ARANTES, O.B. F.;Uma estratégia fatal: a cultura nas novas gestões urbanas.
In: ARANTES,
O.B.F., VAINER, C. e MARICATO, E.; A cidade do pensamento único. Petrópolis: Vozes,
2000.
ARRIGHI, G.; Workers of the world at the century end. Center for Labor Studies
Occasional
Paper Series, University of Washington, Seattle, n. 3, October 1995.
BALL, M.; HARLOE, M. and MARTENS, M.; Housing and social change in Europe and USA.
London: Rutledge, 1988.
BERMAN, Marshall; All that is solid melts into the air: the experience of modernity. New York:
Penguin Books, 1982.
BIONDI, A.; O Brasil privatizado. São Paulo: Fund. Perseu Abramo, 1999.
CANCLINI, N.G.; La modernidad después de la posmodernidad. In: BELUZZO,
A.M.de M.
Modernidade:
vanguadas artísticas na América Latina. São
Paulo: UNESP, 1990.
CHANG, Ha-Joon; Kicking away the ladder:
development strategy in historical perspective.
London: Anthem Press, 2002.
CASTRO M. C. P.de e SILVA, H. M. Barreto da; Legislação e mercado residencial em São
Paulo. São Paulo: LabHab
/FAUUSP, 1997.
DAVIS, Mike; Planet of slums. New York: WW Norton, 2006.
DEBORD, G.; La société du spetacle. Paris: Gallimard, 1992.
FAORO, R.; Os donos do poder. Rio de Janeiro: Globo, 1989.
FERNANDES, F.; Capitalismo
dependente e classes sociais na América Latina. Rio de
Janeiro:
Zahar, 1975.
FIORI, J. L.; Em
busca do dissenso perdido. São Paulo: Insight,
1995.
FIORI, J. L.; Os
moedeiros falsos. Petrópolis: Vozes, 1997
FURTADO, C.; Formação Econômica do
Brasil. São Paulo: Cia. Editora Nacional, 1995.
FURTADO, F.; Recuperação de mais
valias fundiárias urbanas na América Latina: debilidade
na implementação, ambigüidades na interpretação. (Tese de Doutorado). São
Paulo, Faculdade de
Arquitetura e Urbanismo da USP - FAUUSP, 1999
GEORGE, H.; Progress and poverty. Robert Schlkenbach Foundation, 1992.
GRAMSCI, A.; Americanismo e Fordismo. Milano: Universale Economica, 1949.
HARRINSON, P.; HUCHZERMEYER, M. e MAYEKISO, M.; Confronting fragmentation:
housing and
urban development in a democratizing society. Cape Town: University of Cape
HARVEY, D.; The condition of postmodernity: an enquiry into the
origins of cultural change.
Oxford: Blackwell Publishers, 1989.
HARVEY, D.; The new imperialism. New York: Oxford
University Press, 2003.
HOBSBAWN, E.; Age of extremes. The
short twentieth century. London: Pantheon Books,
1994
JACOBS, J.; The death and life of great American cities. New York: Random House, 1961.
KEMPEN, R.V. e MARCUSE, P.; A new spatial order in
cities? In: American
Behavioral
Scientist. London, v. 41, n. 3, nov/dec, 1997.
LOGAN, John; Urban Fortunes: the political economy of places. Berkeley: University of
California Press, 1986.
MABIN, A.; On the problems and propospects
of overcoming segregation and fragmentation in
South African cities in the postmodern era. In: WATSON, S. e GIBSON, K.; Postmodern
cities
and Spaces. Oxford: Blackwell,
1995.
MARCUSE, P.; The enclave, the citadel and the ghetto: what has changed in
the post fordist.
Urban Affairs Review. U.S. City, v.33, n. 2, nov., 1997.
MARICATO, E.; As idéias fora do lugar e o lugar fora das idéias. In:
ARANTES, O.B.F.,
VAINER, C. e MARICATO, E.; A
cidade do pensamento
único. Petrópolis: Vozes, 2000.
MARICATO, E.; Metrópole
na periferia do capitalismo- desigualdade, ilegalidade e violência.
São Paulo: Hucitec, 1996.
MOLOTCH, H.; The city as a growth machine. American
Journal of Sociology. Chicago, n 82,
v.2, 1976.
OCAMPO, J.A.; MARTIN, J.; Globalization
and development: a Latin American and
Caribbean
perspective. Palo
Alto/ CA: Stanford University; World Bank, 2003.
SMOLKA, M.; El funcionamiento de los mercados de suelo en America Latina.
In BASUADO,
J.L.; Manejo del suelo urbano.
Seminário Internacional. Corrientes, Argentina, LILP e Instituto
de Vivienda de Corrientes, 2005
STIGLITZ, J.; The globalization and its discontents. New York: WW Norton,
2002.
OLIVEIRA, F.; A economia brasileira: crítica à razão dualista. Cadernos Cebrap. São
Paulo, n2,
Graal,1972.
OLIVEIRA, F.; Crítica
à razão dualista: o ornitorrinco. São Paulo:
Boitempo, 2003.
SCHWARZ, R.; Cultura e política. São Paulo: Paz e Terra
UNAM/LILP.; CONGRESO NACIONAL DE SUELO URBANO. México,DF:
UNAM/LILP/SEDESOL, nov. 23, 2005
Ermínia
Maricato
Revista VeraCidade – Ano IV - Nº 4 – Março de 2009
VAINER, C.; Pátria, empresa e mercadoria. In: ARANTES, O.B.F., VAINER, C. e
MARICATO,
E.; A cidade do pensamento único. Petrópolis: Vozes, 2000.
DOCUMENTOS
ECLAC – Economic Commission for Latin America and
the Caribbean. The millennium
development goals: a Latin America and
Caribbean Perspective. Santiago: ECLAC, 2004.
GLOBAL URBAN OBSERVATORY. Slums of the world: the
face of urban poverty in the new
millennium? New York, 2003.
UN HABITAT. The
challenge of slums. Global Report on Human Settlements, 2003
اردیبهشت 1390