نکاتی در باره تظاهرات خیابانی اخیر در برزیل (2)

انتخاب وبرگردان مطالب : مهدی کاظمی بید هندی

نکاتی درباره تظاهرات اخیر (ژوئن وژوئیه 2013)

نوشته رودا ریچی Rudá Ricci 2013 / 06 / 23

جامعه شناس ، پژوهشگر و استاد دانشگاه

چه کسانی به خیابان امده اند ؟

1- اکنون در لحظه بنیادی مردم سالاری برزیل درسده بیست ویکم قرارداریم . زمانی که با بزرگترین بسیج توده ها درسده کنونی مواجه ایم .

2 – در اغاز ( همچنین با تداوم ان تا این لحظه ) اکثریت قریب به اتفاق معترضین (که به 1.2میلیون نفر در بیستم ژوئن کنونی رسیدند ) متشکل از جوانانء ( حد اکثر تا 25 سال ) طبقه متوسط ، بدون کمترین تجربه سیاسی قبلی هستند . 84 درصد تعلقی به هیچ حزب وسازمان سیاسی ندارند . 71 درصد هم تاکنون در هیچ تظاهرات سیاسی شرکت نداشته اند .

ویژگیهای سازمان دهی

3- جوانان برای مشارکت درتظاهرات بطورعمده توسط شبکه های اجتماعی فرا خوانده شده اند. این ویژگی درواقع مبین شکل گیری واقعیت سیاسی جدیدی استکه ، هرگزسابق براین دربرزیل به صورتیکه دربهارعربی مورد استفاده قرارگرفت ، مواجه نبوده ایم . ویژگی دیگر آن ، این استکه : این جنبش فاقد رهبریء سازمان یافتهء متعارف (حزب ، رهبرسیاسی، سازمانهای حرفه ای ، سندیکائی وان.جی.اُ ها ) میبا شد . روابط از طریق تماس ، میان کسانی که فرا میخوانند ودیگرانی که به این فراخوانها پاسخ مثبت داده وا نرا میپذ یرند ، برقرارمیگردد . به بیانی دیگردرچنین وضعیتی ساختارهای نمایندگی سیاسیء قرن بیستمی ، بصورت رادیکال ، کنارگذارده میشوند . بقسمی که دربرخی مواقع ، جوانان معترض نارضایتی ومخالفت خود را با ساختارهای مذکور، بوضوح نشان میدهند .

4 – حرکت های اعتراضی درواقع با بسیج طرفداران جنبش ، پاس آزاد ، ام . پی . ال MPL( جنبش اجتماعی برزیلی متشکل از فعالین با گرایش چپ که خواهان یک سیستم حمل ونقل همگانیء رایگان میباشند . ) اغاز گردید . اما اعمال خشونت بیش از اندازه پی .ام PM پلیس نظامی در روز 13 ژوئن در شهر سائوپائولو، با معترضین ، بازتاب گسترده ای میان جوانان ووالدین شان داشت . انچه دراخرهفته بصورت گسترده ای در شبکه های اجتماعی مطرح گردید .

5 – در روزهای نخست ، اغلبء دولتهای محلی، فرمانداران وبطورکلی مسئولین درمقابل این جریانات موضع روشنی نشان ندادند ؛ ازهمه نسنجیده وسخت ترموضع ، فرناندو حدّاد ، شهردار سائوپاولو بود که : هرگونه کاهش بهای بلیط وسایط نقلیه همگانی را رد کرده وبا ان قاطعانه مخالفت نمود . ( درحالی که کاهش مورد تقاضا فقط بیست سنت ازبهای بلیط بود . اما هدف معترضینی که ازجنبش پاس ازاد حمایت میکردند رایگان شدن ان بود .) در نتیجه ء مشکل برقراری ارتباط با معترضین خیابانی ، تصمیم واراده جوانان را برای ادامه تظاهرات از روز هفدهم ژوئن ببعد دوچندان نموده ، بطوریکه شاهد اولین نشانه های ازدست رفتن کنترل و پیشگیری ازعملیات تخریبی ، بودیم .

6 - از روزهجدهم ژوئن به بعد بیش ازبیست فرماندارمحلی باعقب نشینی در مقابل معترضین نرخ بلیط وسایط نقلیه عمومی در شهرهای خود را کاهش دادند . اقدامی که باعث شد شهردارسائوپا ئولو نیز از اقدام انها تبعیت نموده ونرخ بلیط وسایط نقلیه عمومی در شهر را کاهش دهد .

7- از روزبیستم ژوئن به بعد ، بتدریج اختلاف نظر درون اردوی تظاهرکنندگان ، حول طرح یک پیشنهاد مبتنی برخواسته های مشترک ، قابل مشاهده بود . اولین موضع درباره مطالبات عمومیء معترضین ، متشکل از پنج محور و انهم مشخصا" متمرکز روی موضوع فساد اداری ، خطاب به دولت فدرال وکنگره ملی بود . بعد از طرح مطالبات مذکور، برخی تشکیلات دیگر، بویژه کمیته های مربوط به برگذاری جام جهانی فوتبال ، مطالبات وخواسته های دیگری را مطرح نمودند .

8- بازهم درروزبیستم ژوئن احزاب بزرگ کشورسعی نمودند ، بگونه ای فرصت طلبانه از وضع بوجود امده ، به نفع حزبشان ، بهره برداری نمایند . روئی فالکن Ruhi Falcon رئیس حزب کار برزیل PTB (حزب حاکم . م) دعوت به یک "موج سرخ" نمود ؛ که انهم ناشی ازناخرسندی ازاخراج جوانان میلیتَنتء حزبی اش ازصفوف معترضین بود . حزب مردمی سوسیالیست PPS بنوبه خود تبلیغات رایگان درتلویزیون برای معترضین ترتیب داده تا انها بتوانند ، دقیقا" درزمانی که 1.2 میلیون نفردرخیابانهاهستند ، ازاین طریق ، دولت حاکم را به چالش بکشند .

اعمال خشونت زیادی توسط برخی گروههای متشکل از جوانان (در بخش حمل نقل شهری ریو دِ ژانیرو ) انجام شد ؛ که عمدتا" نتیجه تبلیغات ناخوش ایند پ. پ .اس بود .

9 – روزبعد ، بتدریج درصفوف متظاهرین ، عمده شدن موضوع فساد اداری وانتقاد ازقانون * PEC-37

قابل مشاهده بود . ام. پ .ال MPL جنبش پاس ازاد (جنبشئ چپ ، طرفداررایگان شدن بلیط وسایط نقلیه همگانی) بعلت اینکه خواسته های تظاهر کنندگان را بیش ازحد محافظه کارانه میپنداشت ، تصمیم به خروخ از صفوف معترضان گرفت .

10- ازاین زمان به بعد رقابت میان جریانهای ایدئولوژیک مختلف، احزاب ، سندیکاها وتظاهر کنندگان بالا گرفته ، این رقابت به کلء جنش تسری یافت . مطرح شدن موضوع انتخابات 2014 میان مطبوعات ، رسانه ها وتظاهر کنندگان ، موجب گردید رهبران احزاب هرکدام بنوبه خود نظراتشان رابیان نمایند. این این جرّ وبحث

بحدی رسید که رئیس جمهوردیلما روسف مجبورگردد درشب 1 2 ژوئن به اظهار نظر وایراد بیا نا ت و توضیحاتی در شبکه ملی رسانه ای ، مبادرت نماید .

11- راهپیمائی های روز 22 ژوئن به استثنای شهر بِلوهُوریزُونتِه Belo Horizonte که در موارد معدودی به خشونت کشیده شد ، در سایر نقاط به آرامی برگذار گردید . اما در این روز نشانه ای از افزایش تعداد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* پیشنهاد تصویب یک تبصره الحاقی، معروف به Peg-37 ، به قانون اساسی درسال 2011 بود که ، در صورت تصویب میتوانست ، برای مقامات حکومت فدرال مصونیت پی گیری قضائی در رابطه با جرایم مختلف قایل شود . بدین ترتیب ، از نظر معترضین امکان دارد ، تصویب نامهء مذکور ، مانعی در راه مبارزه با فساد ، ایجاد نماید .

شرکت کنندگان نبود ، ونشانه هائی از فروکش کردن وخاتمه اعتراضات دیده میشد ، در حالی که بنظر میرسید

تظاهرات به مناطق داخلی کشور کشیده شده باشند .

خلاء رهبری

1- انچه هرزمان بیشتربنظرمیرسد، این واقعیت استکه دربرهه ای اززمان قرارداریم که کانالهای ارتباطی

میان مردم معترض ودستگاه اجرائی وسایرسازمانهای ذینفع ومرتبط با امورمردم ، بشدت تضعیف شده است .

13- برپایه انچه تاکنون شاهدیم ، ازاستقرار مجدّد دموکراسی در برزیل تاکنون تقریبا" درهردوره دهساله با موجی ازاعتراضات مردمی مواجه بوده ایم . درسال 1982 با کمپاین برقرای سریع کاستیهای حقوق مدنی ، در سال 1992 با حرکت مردمی برای استیضاح دولت ِفرناندو کُولُور Fernando Color وبلاخره در تظاهرات سال 1982 – که موجب شد ، احزاب ورهبران سیاسی که در اپوزیسیون با رژیم نظامی قرار داشتند ، بعنوان تاثیر گذاردرهمهء تصمیمات سیاسی مطرح شوند . درسال 1992 نقش افرینان سازمانهای دانشجوئی خاصه او. ان . ئی UNE (اتحا دیه ملی دانشجویان – م) اوبِس Ubes ( اتحادیه دانش اموزان برزیل - م) ، بودند . بدین ترتیب وباکمک این جریانات در سال 2002 لولا (Luiz Inácio Lula da Silva رئیس جمهور پیشین برزیل از حزب حاکم کار پ.ت.ب) بقدرت میرسد . از این پس طی دهسال بعدی سازمانهای مردمی ، سیاسی ، ان . جی .او ها ، ، فعالان اجتماعی ، تشکیلات سندیکائی بتدریج مسئولیتهای سیاسی مختلفی را بعهده میگیرند . درموارد دیگرانها وارد تشکیلات سیاسی دولت فدرال هم شدند . در مورد سوم دیگر رهبران وسران مذکور، ازطریق قردادها ئی با بخشی ازخدمات عمومی ، درمراکز پژوهشی ، در زمینه های اجتماعی و سیاست گذاریهای دولتی ، مشغول شوند . در مورد مراکز سندیکائی انچه در ادبیات تخصصی بنام neocorporativism یا مشارکت سازمانهای سندیکائی در فعالیت های سیاسی مربوط به ساختارهای حکومتی نامیده میشود . ظهورقدرت های اقتصادی ، مانند صندوقهای باز نشستگی وسایر امکانات مالی مربوطه ، موجب تغییرات ساختاری در وزارت کار گردید . در نتیجه ، این تحولات باعث افزایش تجدید نظرهای دولت فدرال ، نسبت به مراکز سندیکائی ، یا مشارکت رهبران انها در شوراهای تصمیم گیری ومدیریتی و آژانس های نظارتی تنظیم کننده ( رگولاتور) شد .

14- تظاهرات خیابانی کنونی نشان میدهد ، امکان تاثیر گذاری احزاب چپ ، بیش از اینکه در خیابان باشد در کابینه ودر صحنه های سیاسیء درارتباط با ان است .

15- نسل جدید مدیریت سازمانهای عمومی ، حتی انهائی که متعلق به طیف چپ هستند ، اغلب با جنبشهای اجتماعی ویا ساختارهای طبقاتی که انها را نمایندگی میکنند ، درارتباط نیستند . بلکه متشکل وجزئی از مدیریت ماشین دولتی ویا فن سالار ( تکنوکرات) شده اند ؛ که این خود مبین واقعیت سیاسی ایست که بشدت دیوان سالارانه ( بورکراتیزه ) شده است . چنین وضعیتی موجب پیدایش نسل جدید ی از نمایندگان سیاسی در سطح اکثر احزاب شده است .

16 – دولت لولا با فاصله گرفتن از بحث ایدئولوژیکی ویا نقش آموزش دهندگی ( pedagogic) خود ، موجب تعمیق این شکاف خطرناک میان مدیران ، سیاست مداران و مردم خیابان شد . این شکاف در سالهای اخیر بگونه نگران کننده ای گسترش یافته است .

17- نکته دیگر اینکه ، بهره مند شدگان سیاستهای تعدیل درامد ها، افزایش اعتبارات مردمی و حقوق حداقل ، خود را غیر سازمان داده شده و بدون تحرک ومحافظه کارانه نشان دادند . پژوهش های اخیر نشان میدهد، بخش مهمی از طبقه اجتماعی که درتحولات سالهای اخیربگونه محسوسی در آمدنشان افزایش یافت ؛ از آنجمله سندیکاها واحزاب ، هیچگونه مخالفتی با وضع موجود را پذیرا نیستند .

18- بلاخره اشتباه فاحش در رهبری احزاب وسازمان های مردمی را میتوان مشاهده نمود . حتی احزاب چپ ترهمچون ، PSOL( حزب سوسیالیزم وآزادی ) و PSUT ( حزب سوسیالیست کارگران متحد ) که اعتراضات روزهای اخیر را اغاز نمودند ، دریافتند عدم ارتباط ریشه دارشان با امور روزمره مردم بگونه ایست که موجب شد ، بسیاری ازمیلیتنت هایشان ، توسط مردم از صفوف معترضین اخراج شوند . فریادء « حزب بی حزب » که بسرعت درتظاهرات سایر شهرها پخش شد ؛ نشان میدهد تا چه حد جوانان سیاست زدائی واز این احزاب رنجیده شده اند . اما در عوض توانء گرایش به آنارشیسم وفاشیسم افزایش یافته است .

19- هنوزیک عنصردیگری وجود دارد که میباید انعکاس یابد ؛ گذشته ازغیبت سازمانها واحزاب درخیابانها ، مسئله درک این واقعیت است که : ایا ساختارهای تشکیلات مدرن ( بویژه احزاب وسندیکاها) با نوعی اشتباه تاریخی Anacronismo مواجه اند ؟ ساختارهای مذکور انچنان سرگرم امور خود نبوده ، که عملا" از زندگی روزمره اقشاری که انها را نمایندگی میکنند ، دوربمانند ؟ زمان ان نرسیده که تغییروتحولات ساختاری در چنین وضعیتی بوجود اید ؟ ساختارهای نو آور، پویا وپرتحرک وقابل انعطاف بوده ، چون مشروعیت خود را از طریق ارتباطات وسیع کسب مینمایند .

در خاتمه

در واقع ، درلحظات حساس وتعیین کننده ، تاریج سیاسی معاصرمان زندگی میکنیم .

بعد از مبارزه جهت پایان دیکتاتوری و بعدها انتخاب لولا ، اکنون درحال ورق زدن دفتر تاریخ معاصرء این مرحله ازدموکراسی مان هستیم . تخطعه جوانان سیاست زدائی شده ، اشتباه بزرگی است ، که احتمالا"برای رهبری سنتی که در راه کسب دموکراسی مبارزه کرده اند ، بسیار وخیم وغیر قابل جبران خواهد بود . صحصح این استکه صبورانه ومتواضعانه به انها گوش فرا دهیم . واقعیت این استکه ، انچه در خیابان مطرح میگردد چیزی نیست که اکثریت مردم برزیل ( تهیدستان وکارگران ) میپندارند . ولی مسلم است که تحرک واعتراضات جاری موضوع مورد بحث روزانه همه برزیلی ها باشد . برداشت های جدید درحال شکل گیری است . نباید با رَد این جریانات جدید ، مانع سازمان یابی وتغییرات ضروری سازمانها وتشکیلات مردمی وبلاخره تائید مجدد مشروعیت شان شد . مبازه در خیابان است . میباید هویت جدیدمان را باز یابیم ، انچه در سالهای 1980 به فراموشی سپرده شد .

جشن سیاسی مردم در خیابانها زیبا است . در مورد برزیلی بازهم بیشتر، چونکه همیشه گرایش به کارنوالی نمودن سیاست دارد .